Onder het motto ‘Den Haag schuldenzorgvrij’ pakt de gemeente sinds vorig jaar de schuldenproblematiek voortvarend aan. Zij heeft daartoe samen met verschillende partners, waaronder Society Impact, het Schuldenlab070 opgericht, waarin ruim 25 publieke en private partijen intensief samenwerken.

‘Eén op de tien huishoudens heeft problematische schulden. Daarnaast loopt een grote groep het risico om problematische schulden te krijgen.’ Het is bepaald geen onbeduidend stuk waar deze passage in staat: het regeerakkoord van het kabinet-Rutte III. Het kabinet wil het aantal mensen met problematische schulden terugdringen en mensen met schulden effectiever helpen. Onder meer door met gemeenten te komen tot een vernieuwende schuldenaanpak.
De gemeente Den Haag speelde al eerder in op de ernst van de zaak. Schulden raken immers alle partijen, niet alleen de gemeente. Ook in Den Haag is de schuldenproblematiek nog steeds groot. Zo kreeg de gemeente dit jaar tot september 2212 aanmeldingen voor schuldhulp tegen 3309 in 2016 en 2772 in 2015. In totaal zitten nu 2500 Hagenaars in de schuldhulpverlening.

Versloffen
Fred Dukel, als directeur SZW van Den Haag onder meer verantwoordelijk voor financiële hulpverlening, kent de oorzaken maar al te goed. ‘Veel mensen zijn niet in staat om inkomsten en lasten duurzaam met elkaar in verbinding te brengen. Die mensen komen al gauw in de situatie dat ze het ene gat dichten met het andere. Het probleem verergert doorgaans in de loop der jaren. Soms zijn er op het laatst wel tussen de veertien en twintig schuldeisers.’ Daarnaast kunnen naar zijn oordeel veel mensen de bureaucratie rond allerlei regelingen niet volgen. ‘Ze laten de boel versloffen en komen vervolgens dieper in de problemen. Als beleidsmakers moeten we dit goed beseffen.’

Ooievaarspas
Niet dat Den Haag tot 2016 weinig deed voor mensen met problemen door schulden. Dukel: ‘Integendeel. We zorgen al jaren voor hulp aan de inkomstenkant, onder meer met bijzondere bijstand. Maar denk bijvoorbeeld ook aan de Ooievaarspas waarmee mensen met lagere inkomens en hun gezinsleden korting krijgen op sport, cultuur, cursussen en dagtochten. Zodat kinderen niet te veel de dupe worden van de financiële problemen van hun ouders.’
Toch vond de gemeente dat niet genoeg. Dukel loopt regelmatig mee met consulenten schuldhulpverlening. ‘Veel mensen hebben moeite met rondkomen en vaak is er sprake van multiproblematiek. Dat doet iets met het zelfvertrouwen van deze inwoners en het heeft eveneens invloed op de omgang met anderen en het gevoel van welzijn.’ Den Haag richt zijn focus in de eerste plaats op deze burgers door hun perspectief te willen verbeteren. Daarnaast is vermindering van de schuldenproblemen van belang voor de maatschappij. ‘Problemen door schulden zijn niet zelden de oorzaak van meer gebruik van zorg, wat leidt tot maatschappelijke kosten. En mensen die uit de problematische schulden zijn, kunnen vaak weer bijdragen aan de maatschappij doordat ze sneller aan een baan komen en gaan participeren.’

Den Haag ontwikkelde ook een ander perspectief op hoe schulden effectiever, efficiënter en rechtvaardiger kunnen worden aangepakt. ‘Wij keken te lang alleen naar de schuldhulpverlening vanuit onze eigen taken en verantwoordelijkheden. Maar schulden zijn niet alleen een probleem voor schuldenaren en de gemeente. Het is een breder maatschappelijk probleem dat bedrijven, corporaties, verzekeraars, energieleveranciers en vele andere partijen raakt en dus ook met hen aangepakt moet worden. Daarom zeggen we: “It takes a city to solve debt”.’ Dukel noemt als voorbeeld ADG dienstengroep, die ruim vijftigduizend medewerkers heeft die schoonmaken, verzorgen en verplegen. ‘Veel van hen zitten in de lagere lonen en hebben relatief vaak problematische schulden. Die leiden tot loonbeslag. Door die ellende verzuimen die mensen vaker van hun werk. Daar iets aan doen, is in het belang van de werknemers maar ook van ADG.’
Vanuit dat besef is ADG zelf met de zogenaamde Fikks-app gekomen. Die helpt mensen bij het op orde krijgen van hun financiën. Via de app, die momenteel getest wordt, kun je zelf een buddy kiezen die is opgeleid om mensen daarbij te begeleiden. Naast dit project zijn er verschillende projecten in een korte periode gerealiseerd, waarvan Den Haag meent dat die de schuldhulpverlening echt kunnen gaan veranderen.

Paradepaardje
Het Jongeren Perspectief Fonds (JPF) beschouwt Dukel als het paradepaardje van projecten van Schuldenlab070. Het JPF wil jongeren langdurig van hun schulden afhelpen door een aanpak van één-op-éénbegeleiding gecombineerd met een versnelde schuldsanering zodat jongeren onmiddellijk schuldenzorgvrij worden. De jongeren worden gecoacht op gedrag, volgen trainingen en ze worden begeleid naar werk of school. Altijd verrichten de jongeren een tegenprestatie in de vorm van een stage of vrijwilligerswerk. De gemeente doet hun schuldeisers een saneringsvoorstel, in ruil voor kwijtschelding van een deel van de schuld.

Het JPF begon in 2016 en inmiddels zijn bijna alle 53 jongeren schuldenvrij. Dit jaar krijgen honderd jongeren de route via het JPF aangeboden. De resultaten tot dusverre zijn goed: de kwaliteit van leven neemt toe en er worden kostenbesparingen gerealiseerd. Partners van de gemeente bij JPF zijn een verzekeraar, een bank, een vermogensfonds dat maatschappelijke projecten steunt en Stichting Society Impact, gespecialiseerd in sociale innovatie en innovatieve financiering daarvan. Dukel: ‘Op dit moment wordt gewerkt aan de ontwikkeling van een (extern) revolverend fonds om deze aanpak op te schalen. Er is veel belangstelling voor de aanpak vanuit andere gemeenten.’

Vroegtijdig
Het project Incassovrije Wijken is weer bedoeld ter voorkoming van problematische schulden bij een andere doelgroep. Hagenaars helpen andere inwoners van de gemeente met geldzorgen om te besparen en makkelijker rond te komen. Zij krijgen dus hulp voordat hun problemen uit de hand lopen; daarnaast behouden zij de vrijheid om hun geld uit te geven waaraan zij willen. Om mensen die het risico lopen op schulden vroegtijdig op het spoor te komen, werkt de gemeente onder meer samen met woningcorporaties, een drinkwaterbedrijf, een energieleverancier, een verzekeraar en een bank. Het doel is vooralsnog om driehonderd Haagse huishoudens met risico op schulden te koppelen aan een buurtgenoot en vrijwilliger. De deelnemer maakt samen met de vrijwilliger een budgetplan. Lukt het de deelnemer niet zich aan dat plan te houden, dan zoekt de vrijwilliger samen met hem naar een oplossing.

Meer regie
Sociaal Hospitaal is een ander project waarin de innovatie en samenwerking op basis van gedeelde belangen goed tot uiting komen. Gezinnen met een cocktail aan problemen, bijvoorbeeld met justitie of door schulden, armoede of gezondheid, worden geholpen aan een nieuw perspectief en meer regie over hun eigen leven. ‘Dit project wordt gefinancierd door een verzekeraar vanuit de gedachte dat mensen in schulden ook hogere consumptie van zorg hebben.’ Het project helpt vanaf 2017 gedurende drie jaar 250 gezinnen met het oplossen van hun problemen op basis van maatwerkplannen en één hulpverlener per gezin. Dat zal leiden tot meer regie bij de gezinnen, maar ook tot kostenbesparingen voor de gemeente op andere terreinen, zoals de Wmo of Jeugdzorg. Society Impact speelde een grote rol bij de totstandkoming van de innovatieve samenwerking en financiering van het project Sociaal Hospitaal. Dukel: ‘Verschillende gemeenten en verzekeraars hebben hun interesse getoond in deze aanpak, en wij zijn meer dan bereid om onze kennis te delen en te helpen waar nodig.’

Laagdrempelig loket
Den Haag lanceerde vorige week een nieuw project van Schuldenlab070: de Helpdesk Geldzaken. Dukel: ‘Het is een laagdrempelig loket waarbij we in de wijken spreekuren houden. Daar lichten we de financiële situatie door van mensen die zich melden. Dit alles met het doel om problematische schulden voor te zijn.’ Het project garandeert mensen tevoren minimaal één besparing aan lasten. ‘Bijvoorbeeld een goedkopere zorgverzekering, een gunstiger energiecontract of als mensen te duur huren van een particulier, een lagere huur.’

De gemeente werkt inmiddels samen met vele partners. Toch ziet Dukel daar graag nog minstens één partij aan toegevoegd: de landelijke Belastingdienst. ‘Veel toeslagen lopen bijvoorbeeld via deze dienst. Afbetalingsregelingen treffen met de Belastingdienst lukt vaak niet. Maar zij is wel een belangrijke partij, die we graag als partner van Schuldenlab070 zouden hebben. ’
Tijdens een avond eind oktober waar ervaringsdeskundigen werden gekoppeld aan bestuurders, is deze wens aangekaart bij voormalig minister van Financiën Jeroen Dijsselbloem. Dukel: ‘Die zei dat hij het mee zou nemen en volgens mij is het lijntje al gelegd.’
Hoewel het dus nog beter kan, is Dukel tevreden met de aanpak van de schuldenproblematiek van Den Haag en vooral de manier waarop de vernieuwing vorm krijgt. ‘De zoektocht naar partners die mede willen investeren in het oplossen van schulden in de stad verloopt goed. Vele ervan willen meehelpen om de kar te trekken en zijn heel actiegericht. Dat beschouw ik als de grootste winst van onze aanpak.’

Bron: https://vng.nl/innovaties-den-haag-helpen-inwoners-uit-de-schulden