Het Schuldenlab070 in Den Haag bestrijdt problematische schulden op een nieuwe manier. De publiek-private aanpak wordt nu succesvol landelijk ingevoerd. Welke lessen vallen hieruit te leren? Mede-initiatiefnemer Sadik Harchaoui vertelt.

Sadik Harchaoui

Beeld: ©Mladen Pikulic – fotoland / Mladen Pikulic – fotoland

Bijna 1,4 miljoen Nederlandse huishoudens hebben risicovolle of problematische schulden, maar het duurt vijf jaar voordat mensen zich melden voor hulp. Schulden stapelen zich op en de schuldhulpverlening is gefragmenteerd. Allemaal reden voor Den Haag om in 2015 het Schuldenlab070 op te zetten. Vroeg schulden signaleren is hierbij het doel, naast alle partijen mobiliseren die kunnen bijdragen aan een oplossing.

De publiek-private samenwerking tussen de gemeente Den Haag, banken, verzekeraars en hulpverlening sloeg aan. Onder de paraplu van de in november opgerichte stichting SchuldenlabNL wordt de aanpak nu landelijk verspreid.

De Haagse aanpak heeft een aantal concrete aanpakken opgeleverd, zoals het Jongeren Perspectief Fonds en de Helpdesk Geldzaken. Ook andere initiatieven uit heel Nederland kunnen zich aansluiten bij SchuldenlabNL. De stichting bepaalt welke ‘producten’ passen in de filosofie. De bedoeling is dat de partijen straks gezamenlijk kiezen voor die projecten die ze gemeenschappelijk willen opschalen

Een regionaal initiatief dat zo snel uitgroeit tot een landelijke aanpak is bijzonder. Welke lessen zijn hieruit te trekken?

1. Denk groot

Initiatiefnemer Sadik Harchaoui vertelt dat de ambitie om de Haagse aanpak landelijk uit te breiden vanaf het eerste begin aanwezig was. ‘Bij het begin van Schuldenlab070 lagen er al ideeën voor opschaling. Dat is denk ik belangrijk geweest.’ Hierbij hielp ook dat de partijen waarmee de gemeente Den Haag in 2015 aan tafel ging zitten, ook landelijke partijen zijn: banken, zorgverzekeraars, het UWV, de Belastingdienst.

Iedere partij heeft zijn eigen motivatie om aan deze aanpak deel te nemen, zegt Harchaoui. ‘Een huurachterstand of achterstallige betalingen bij een zorgverzekeraar kosten die bedrijven ook geld. We hebben ieders eigen belang expliciet gemaakt. Die belangen kunnen bestaan naast het grotere maatschappelijke verhaal dat voor bedrijven aantrekkelijk is om zich aan te verbinden. Daarnaast werken alle partijen samen op basis van gelijkwaardigheid.’

‘Een doorbraak in de aanpak van schulden was het doel.’

2. Biedt echt iets nieuws

Den Haag wilde in 2015 iets nieuws opzetten. Harchaoui: ‘We hadden al vrij snel na de start het idee dat we met de publiek-private samenwerking van 25 partijen dat nieuwe in handen hadden. Een doorbraak in de aanpak van schulden was het doel. Door de samenwerking hebben we echt een andere benadering opgezet.’

Zowel de hulp aan jongeren als aan gezinnen met schulden is gebaseerd op het idee dat het uiteindelijk maatschappelijk rendabel moet zijn. ‘Mensen met schulden belanden in een spiraal van schulden, boetes en verhogingen, met veel stress tot gevolg. Het Schuldenlab kijkt hoe het anders kan. Wat gebeurt er bijvoorbeeld als we de schulden overnemen van een gezin en daar bepaalde inspanningen voor terug verwachten? Het zorgt ervoor dat stress, problemen en soms geweld uit die gezinnen verdwijnen, dat er nieuwe perspectieven ontstaan en een neerwaartse spiraal definitief wordt doorbroken.’

3. Maak opschaling eenvoudig; deel je kennis

Een andere reden waardoor het Haagse project al snel breder is ingevoerd, is dat Den Haag actief de ontwikkelde methodieken en lessen ter beschikking stelt. ‘We maken het andere gemeenten makkelijk,’ zegt Harchaoui. ‘Gemeenten kunnen de aanpak in drie maanden implementeren als ze dat willen.’ SchuldenlabNL zal straks ook alle kennis, formats en methodieken ter beschikking stellen. We kunnen de gemeenten koppelen aan de juiste experts, maar ook verbinden met andere initiatieven die elkaar kunnen versterken. Het promotiemateriaal is ook zo gemaakt. Maatschappelijke partners, gemeenten en anderen kunnen dat materiaal voorzien van eigen logo.’

Grotere gemeenten als Den Haag maken kosten in de ontwikkeling van projecten, maar delen de kennis met elkaar en met gemeenten die misschien minder armslag hebben. Harchaoui: ‘Het is goed dat gemeenten de impact op deze manier vergroten en elkaar versterken. Opschaling wordt dan een middel om meer publieke impact te hebben, niet om meer private omzet te genereren.’

‘Uiteindelijk gaat het erom dat iedereen hetzelfde wil: een schuldenzorgvrij Nederland.’

4. Biedt een flexibel ‘frame’, geen blauwdruk

Waar het bij opschaling vaak fout gaat is dat men een bepaalde blauwdruk overal wil invoeren, zegt Harchaoui. ‘SchuldenlabNL wil een frame aanbieden dat is aan te passen aan de regionale behoeften. De ene gemeente heeft de schuldhulpverlening anders ingericht of werkt samen met andere partijen. Dat maakt ons niet uit. Het uitgangspunt van een samenwerking tussen publieke en private partijen is hetzelfde, maar die kan in de verschillende gemeenten uiteenlopen.’ En dat is helemaal niet erg, zegt de initiatiefnemer. ‘Uiteindelijk gaat het erom dat iedereen hetzelfde wil: een schuldenzorgvrij Nederland.’

Bron: https://www.overheidvannu.nl/actueel/artikelen/2019/04/11/haagse-aanpak-schulden-al-snel-landelijk-lessen-over-opschaling